Sayı 3 - İran (Ocak-Şubat 2008)

Sayı Editörü: Alaattin Oğuz

Bu sayıda...

Gündem

Bütün Yollar İran'a Çıkıyor - Mehmet Bekaroğlu

"Anapolis Süreci": Statükonun Barışı ve Kıskaca Alınan Filistin - Ersin Doyran

Pakistanda Kaos Derinleşirken - Nuray Mert

Dosya: İran

ABD'nin Olası İran İşgali Üzerine Düşünceler - Hamid Dabaşi

İran'ın Nükleer Dosyası - Mustafa El-Labbad

Modern İran Entelektüel Düşüncesinde Süreklilik ve Kopuşlar - Mehrazad Burucerdi

Bir Kadın Modeli Olarak Hazreti Fatıma: İran Örneği - Cihan Aktaş

Mecazi Dilin Konumundan İran Feminizmini Keşfetmek - Şule Vatanabadi

Dinin Değişik Halleri: Dine Karşı Din - İlhami Güler

Şiilik Düşüncesinde Değişim mi Devrim mi? - M. Hayri Kırbaşoğlu

"Şii Yükselişi", İran ve Irak - Nuray Mert

Foucault ve İran: "Ruhsuz Dünyanın Ruhu"

Çerçeve

İran'da Sevinç ve Gururla Anılan Bir İşgal: 4 Kasım 1979 - Atakan Büke

Kasr-ı Şirin: Hiç de Şirin Değil Bazısına - Edip Asaf Bekaroğlu

Kültür-Sanat

İran Kültürünün Temel Özellikleri - Aydın Çubukçu

Doğu ve Batı'nın Birbirine Aktığı Yer: İran'da Resim Sanatı - Yıldız Ramazanoğlu

Dünyanın İçine Yerleşen Yeni Bir Sinema - Övgü Gökçe

Portre

Musaddık - Burcu Saka

Kitabiyat

Direnmek Sanat mıdır? - Okay Bensoy

ABD’nin Olası İran İşgali üzerine Düşünceler - Hamid Dabaşi

Özet
ABD/İsrail saldırganlığının Irak'tan sonra son iki yıldır İran'a yönelmiş olması, değişik varyasyonlarla gündeme gelmeyi sürdürüyor. Nükleer araştırma krizinden İran'ın Irak iç işlerine müdahale ettiği suçlamasına kadar savaş makinesi tüm gücüyle etkinliğini ortaya koymaktadır. Son dönemlerde ABD'nin bölgedeki yeni düşman olarak Şii hilalini vurgulaması ve stratejik adımlarla bu "hilalin" etrafını Sünni duvarla örmeye çalışması, bu yeni heyulanın tehlikelerine karşı işlerlikte olan süreci göstermektedir. Gerçeklik planında böyle bir tehlikenin ya da olası bir saldırının olup olmamasından ziyade, ortaya konan her türlü savaş ve saldırganlık siyasetinin yürürlüğe konabiliyor olması, asıl dikkat edilmesi gereken tehlike olarak karşımızda duruyor.


إكتشاف الحركة النسوية في ايران من خلال لسان الحال لايران
تتصدر موضوع عدوانية أمريكا و إسرائيل في السنتين الأخيرتين وتحولها من العراق إلي إيرا ن في أشكال مختلفة؛ تارة من خلال أزمة الأبحاث النووية، وتارة إتهام إيران بالتدخل في شؤون العراق الداخلية, تضع آلية الحرب بكل قواها أمام الأعين
وفي الأونة الأخيرة تشير أمريكا إلي الهلال الشيعي بأنه العدو الجديد، وبخطوات إستراتيجية تحيط هذا الهلال بجدار سنية، وتتخذ من الأحداث الجارية حجة ضد هذا العدو المصطنع المضخم
في الحقيقة ليست الخطر في وجود هذه الخطة وإنما الخطر في وضع تنفيذ السياسة العدوانية ، هذا هو الخطر الذي يقف أمامنا والذي يجب شد الإنتباه إليه


Abstract

The aggressiveness of USA/Israel has turned its direction toward Iran dominate the agenda with various disguises for two years. From nuclear research crisis to the accusation of Iran for intervening in national politics of Iraq, war machine expresses its power against Iran in its all possible terms. Emphasizing Shia crescent as a novel threat in the region and attempting to embrace this crescent with Sunni wall prove the functioning process against this new ghost. Free from the reality of such threat or any aggression, ability of practicing the policy of war and aggression is the real threat that we should pay attention.

doğudan, Ocak-Şubat 2008, Yıl 1, Sayı 3

İran'ın Nükleer Dosyası - Mustafa El-Labbad

Özet
İran, nüfusü, tarihsel derinliği, teknolojisi ve enerji rezervleri ile bölgesel güç olma potansiyelini gerçekleştirebilecek bir ülkedir. Bu potansiyellerini akıllıca kullanarak kendisine yönelik yaptırımları büyük oranda etkisiz bırakabilmiştir. İran halkı tarafından sahiplenilen nükleer proje ABD’nin silahlı bir saldırıyı gündemine sokmasına sebep olmuştur. Ancak ABD’nin farklı silahlı saldırı ihtimallerine karşın İran’ın da birçok opsiyonu vardır.


ايران بلد يملك قدرة بها يستطيع أن يصبح قوة اقليمية لما يتمتع من العدد الهائل من السكان و العمق التاريخى و ما يملكه من تكنولوجية و مصادر الطاقة و باستخدام هذه الامكانات بشكل ماهرو ناجح قد استطاع الى حد كبير أن يتجنب آثار الحصار الاقتصادى السلبية .وأما المشروع النووى الايرانى فما لبث أن يشكل ذريعة لهجوم أمريكى على ايران لما نال هذا المشروع من الشعب من تأييد مطلق و دعم كبير الا أن ايران عنده خيارات عديدة أمام احتمال هجوم عسكرى أمريكى


Abstract
Iran’s Nuclear Project
With its population, historical depth, technology and energy reserves, Iran has the ability to actualize its potential to be a regional power. Until now, Iran, by using these potentials cleverly, has been successful to decrease the effects of the sanctions to a great deal. However, Iran’s Nuclear project that supported by its people brought the possibility of an armed conflict between this country and the USA. Yet, as the USA has different tactics for a strike, Iran has many options to answer an American aggression.

doğudan, Ocak-Şubat 2008, Yıl 1, Sayı 3

Bir Kadın Modeli Olarak Hazreti Fatıma: İran Örneği - Cihan Aktaş

Özet
İslamiyet’in kadın konusunda gerçekleştirdiği devrimleri öğrenmenin en uygun yollarından birisi, Asr-ı Saadet kadınlarının hayatını yakından tanımak. Hazreti Fatıma’nın toplum içinde bir kadın modeli olarak tuttuğu yerin bazen popüler kadın starlarla kıyaslanması gibi bir yaklaşım, pratikte çeşitli tartışmalara neden olmaktadır. Fatıma’nın ve benzeri Asr-ı Saadet kadınlarının toplumdaki kabulü ve etkilerinin sinema ve TV yıldızları ile kıyaslanması elbette tartışmaya açıktır. Ayrıca, Fatıma kişiliğinin geleneksel ve modern dönemlerde yaşayan Müslüman kadınlar üzerindeki etkilerini başka bağlamlarda aramak gerekmez mi? Fatıma’yı günümüz toplumunun Müslüman kadınları hangi özellikleriyle ayırt edebilirler acaba? Bu makalede, bu tür sorulara cevap aranmaktadır.

السيدة فاطمة كإمرأة قدوة- النموذج الإيراني
جيهان آق طاش
لكي نفهم التغيرات الجذرية التي أحدثها الإسلام في حق المرأة فأنجع طريق لذلك هو معرفة حياة النساء في صدر الإسلام عن كثب. وتغير آية الله خميني يوم المرأة العالمي الذي يحتفل به في 8 آذار من كل سنة إلى يوم ولادة السيدة فاطمة كيوم المرأة المسلمة. وانطلاقا من هذه النقطة نتناول النشاط التي تقام في ذلك اليوم ومكانة السيدة في فاطمة كمرأة قدوة في المجتمع، ومقارنة ذلك ببعض النساء المشهورات النحوم، ومن ثَم فإن مقارنة النساء في صدر الإسلام مع النساء النجوم وبطلات الأفلام والتلفزيون موضع نقاش. وما مدى تأثير السيدة فاطمة على المرأة العصرية، وما نقاط الاتفاق والاختلاف بين السيدة فاطمة والمرأة المسلمة اليوم؟ فالمقال يجيب على مثل هذه الأسئلة

Abstract
Hz. Fatima as a role model for women – the case of Iran

One of the ways to understand the revolutionary impact Islam on women is to study the women of the Age of Happiness (Asr-ı Saadet) closely. After the Iranian Revolution, Ayetullah Humeyni proposed that the birthday of Hz. Fatima be commemorated as Women’s Day instead of March 8th. Despite the activities and sermons given in the wake this proposal, the comparison of Hz. Fatima as a role model and that of popular women stars by Iranian women has caused some debates. Certainly, this comparison between the influence of Hz. Fatima and some women of the Age of Happiness and of television stars is debatable. Furthermore, is it not more proper to search for the influence of the personality of Fatima on women living in traditional and modern ages in different contexts? By what characteristics can women of today distinguish Fatima? This article tries to search answers for such questions.

doğudan, Ocak-Şubat 2008, Yıl 1, Sayı 3

Modern İran Entelektüel Düşüncesinde Süreklilikler ve Kopuşlar - Mehrzad Burucerdi

Özet

Bu makale, devrim öncesi ve sonrası İran’da, fikrî hayatta görülen süreklilik ve kopuşlar üzerinedir. Dindar aydınların, din adamlarının ve laik aydınların yaşadığı dönüşümlere bakarak durumun kuş bakışı bir değerlendirmesi yapılmaktadır. Bu üç grubun kendi iç gelişmelerine bakıldığında İran fikir hayatında önemli gelişmeler şu şekilde sıralanabilir: din adamlarını sert ve dobraca eleştiren yeni bir dindar aydın kuşağı ortaya çıktı; liberal-laik aydınlar ile bu yeni nesil dindar aydınlar terminoloji ve politik tutum bakımından gittikçe birbirine yaklaştı; ve kendi içinde iki farklı eğilimi barındıran din adamları sınıfı bir bütün olarak İran fikir sahnesindeki itibarını yitirmeye başladı. Bütün bunlar göz önüne alındığında İran’da zamanla sivil toplumun oluşmasında umut verici bir tablo mevcuttur ve dindar aydınlar bu tabloda önemli bir yer tutmaktadır.

الفكر العصري الإيراني المتواصل منه والمنقطع
مهرزاد بوروجاردي
يدور موضع هذا المقال حول النقاط المستمرة والمنقطعة في الحياة الفكرية في إيران قبل الثورة وبعدها. فما عايشه المثقفون المتدينون، ورجال الدين، والمثقفون العلمانييون من تحولات والنظر إلى ما عاناه هؤلاء نظرة فوقية. فإذا ما نظرنا إلى ما عاشته هذه الفئات الثلاث من تحولات داخلية عندها يمكن رصد الحياة الفكرية الإيرانية على الشكل التالي: بروز فئة من المثقفين المتدينين يعربون غن رايهم بشكل جذري وصريح ونقد حاد، وتقارب اللبراليين والعلمانين من رجال الدين المثقفين سياسيا وفكريا. واضمحلال تأثير رجال الدين المنقسمين فيما بينهم على اتجاهين في الجياة الفكرية الإيرانية. كل ذلك يشسير إلى تكون منظمات المجتمع المدني في إيران، ورجال الدين المثقفين يقومون بدور مهم في ذلك


Abstract
Continuities and Discontinuities in Modern Iranian Intellectual Thought

This article tries to give brief answers to a basic question: “What types of continuities and ruptures characterize the trajectory of intellectual thought in pre- and post-revolutionary Iran?” To do so, intellectual developments within the ranks of religious intellectuals, clerics, and secular intellectuals are analyzed. The results can be listed as follows: the coming of age of a new generation of religious intellectuals who criticize clerics sharply and sincerely; the convergence of liberal-secular intellectuals with this new generation of religious ones in terms of their nomenclature and political attitudes; and the diminishing popularity of the clerical class as a whole. Considering all these developments it can be said that there is a promising picture in Iran in terms of an eventual formation of a vibrant civil society and of the orientation of the religious intellectuals.

doğudan, Ocak-Şubat 2008, Yıl 1, Sayı 3

Dinin Değişik Halleri: Dine Karşı Din - İlhami Güler

Özet

Temel olarak Ali Şeriati’nin dine karşı din kavramsallaştırmasından yola çıkan bu makalede dinin iç içe tarihte (teolojilerde) bireyde (psikolojide) ve toplumda (politikada) olumlu ve olumsuz yanlarıyla nasıl aktüelleştiği ve aldığı değişik biçimler tartışılmaktadır. Bütün varlığı ile yönelecek ve bağlanacak bir amaca sahip olma anlamında genişletildiği takdirde dinsel ihtiyacın tarih boyunca hep varolduğunu savunan bu makalede bunun nasıl dışa vurulduğunun önemli olduğu vurgusu yapılmaktadır. Bu noktada din, aynı anda hem özgürlüğün-direnişin fitili; barışın, kardeşliğin, özgürlüğün, paylaşmanın dili; hem de baskının, sömürünün, kinin, nefretin, bağnazlığın örtüsü olarak kavranmakta ve bu tarihsel örneklerle gösterilmeye çalışılmaktadır.

إختلاف الأحوال الدينية: دين ضد دين
هذه المقالة التي تنطلق من اصطلاح علي شريعتي الذي اعتمده وهو "دين ضِد دين". فالدين بشكل نظري وعلى مستوى الفرد وبشكبل نفسي، كيف تداخل بعضه في بعض، وعلى مستوى المجتمع كيف تسيس. فالمقال يتناول النقاط الإيجابية والسلبية في هذه النقاط، والصور التي اتخذها الدين في عصرنا. فالفرد على مر العصور تمسك بالدين على أنه حقيقة لا مرد مها، ومسلمة من مسلمات الفرد وانعكاس ذلك على سلوكية الفرد
فالدين إذن فتيل (شرارة) الحرية-والمقاومة، ولسان السلام، والأخوة، والحرية، والايثار؛ وهو في الوقت نفسه عنصر ضغط، واستغلال واستعمار، والحقد، والكره، وغطاء للئآم. فالمقال يعرض كل ذلك تاريخيا. فالفقرات الثلاث التالية للمقدمة تتناول الدين في صور ثلاث مختلفة تاريخيا مع الأمثلة. وفي القسم الأخير ملخص وتفييم للدين الإسلامي


Abstract
Various Roles of Religion: Religion against Religion

Based on Ali Shariati’s conceptualization of religion against religion, the various forms of religion and its adaptation to circumstances in three different areas, respectively in history (in theologies), in the individual (in psychology) and in society (in politics) are discussed. In this article, religion, conceived as a need for a lofty aim that one tends to with one’s whole existence, is believed to have existed throughout history and what is important is how this need is given expression. Religion, based on historical examples, is conceived as not only as an initiator of struggles for freedom and of resistance, as a language of peace, freedom, fraternality, and sharing; but also as a cover for oppression, exploitation, grudge, hate, and fanaticism.

doğudan, Ocak-Şubat 2008, Yıl 1, Sayı 3

Şiilik Düşüncesinde Değişim mi Devrim mi? - M. Hayri Kırbaşoğlu

Özet
İslam Düşüncesinin ana damarlarından olan Şiilik, hem bünyesinde İmamilik, Zeydilik, İsmaililik ve Dürzîlik gibi farklı eğilimleri barındıran hem de kendi içerisinde sürekli değişim halinde olan dinamik bir yapı arz eder. Bu değişimlerin en önemlisi Humeyni’nin geliştirdiği “Velayet-i Fakih” nazariyesidir. Son yıllarda Ahmed el-Kâtib tarafından yapılan çalışmalar ise tam bir devrim niteliğindedir. Ayrıca, İmami etkinin asgari düzeyde kaldığı, Kur’an merkezli bir Şii perspektifin teşekkülü ve buna bağlı olarak Şii-Sünni düşünce evreni arasındaki karşılıklı bir alışveriş ve etkileşim de sözkonusudur. Bütün bu gelişmeler, gelecekte Şii-Sünni düşünce arasındaki ihtilafların asgari düzeye indirilebileceği konusunda ümit vaat etmektedir.



تطور فى الفكر الشيعى أم ثورة ؟

ان " الفكر الشيعى" كأحد الاتجاهات الرئيسة فى الفكر الاسلامى مفهوم مظلى يحيط بالامامية و الزيدية و الاسماعيلية و الدرزية و يمثل بنية فكرية متطورة منذ نشأتها و من أهم مراحل تطور الفكر الامامى هو نظرية ولاية الفقيه التى تمت صياغتها بيد آية الله الخمينى و لكن تطورا جديدا أحدثه أحمد الكاتب فى السنوات الأخيرة يبدو وكأنه ثورة فكرية مقارنا بنظرية ولاية الفقيه لأنه كمفكر شيعى امامى قام بنقد ذاتى جذرى لتراثه و توصل الى نتيجة أن مبدأ النص و الوصية فى مسألة الامامة كان مجهولا عند أئمة أهل البيت فى القرون الأولى والأهم من ذلك قيامه بنقد الروايات التى تتحدث عن المهدى المنتظر و توصله الى نتيجة انها روايات واهية لا يمكن الوثوق به و الاعتماد عليها فى مثل هذا الأمر و بالتالى ادعى بأن الخلاف بين السنة و الشيعة أمر سياسى و تاريخى و ليس خلافا دينيا . و هناك تطور آخر لافت النظر يتجه نحو فكر شيعى قرآنى خالص بعيدا عن التراث الامامى التقليدى بحيث يمكن أن يتفاعل مع الفكر السنى أكثر سهولة و مرونة بالنسبة لفكر الاماى التقليدى . كل ذلك يبشر بالأمل في امكانية تخفيف حدة الخلاف بين السنة و الشيعة ، بل و فى امكانية التقارب و التفاعل فى سبيل ايجاد أكبر قدر ممكن من قواسم مشتركة من أجل القضاء على التعصب المذهبى و ما أدى اليه من التفرقة بين صفوف الأمة الاسلامية

A Change or Revolution in Shia Thought?
Abstract
Shia, one of the main courses of Islamic thought, is not only includes such versions as Imamiyye, Zeydiism, İsmailiye, and Druse, it also has a very dynamic structure that changes continuously. The most important of these changes is the “Velayet-ul Fakih” conception of Ayatullah Khomeini. Also, Ahmad Al-Katib’s work can be considered as revolution in Shi’i thought. Besides, a formation of Shi’i perspective that gives priority to Koran, and minimizes the influence of İmamiyye doctrine. This opens a way of interaction between Shiism and Sunnism. All these bring about an optimism that the disagreements between Shia and Sunnism would be minimized.

doğudan, Ocak-Şubat 2008, Yıl 1, Sayı 3

“Şii Yükselişi”, İran ve Irak - Nuray Mert

Özet
Orta Doğu’da olan bitenleri Şii-Sünni çatışması şeklinde okuyan bir yaklaşım yaygınlaşmaktadır. Emperyalist müdahaleleri yok sayan, tarihsel ve siyasal gerçekleri göz ardı eden bu yaklaşımın önemli temsilcilerinden biri de Veli Nasr’dır. Bu indirgemeci yaklaşım bölgedeki birçok siyasi gelişme, çatışma ve tartışmayı açıklamakta yetersiz kalmaktadır. Şiiliğin ılımlı bir versiyonunun aslında sanıldığından daha güçlü olduğunu iddia eden Nasr, ılımlı Şiiliğin hem yükselen Sünni radikalizmini dengeleyeceğini hem de anti-emperyalist söylemi öne çıkaran İran İslam Cumhuriyeti’ni ve Hizbullah’ı arka plana iteceğini söylüyor. Oysa tüm bunlar siyasi bir propagandadan ve projeden öteye gitmiyor.


التقدم الشيعي : قضية ايران والعراق
من الواضح جداً أن هناك مقاربة سياسية تقول بأن ما يجرى فى منطقة الشرق الأوسط يمثل صراعا بين أهل السنة والشيعة ليعطي التطورات فى المنطقة طابعا مذهبيا بل و عرقيا. و من أهم هؤلاء الذين يتبنون هذه الفكرة التى لا تعكس الحقائق التاريخية والسياسية هو ولي نصر. الحقيقة أن هذه المقاربة لا تقدر على شرح كثير مما يجري من التطورات و النزعات السياسية والاجتماعية فى المنطقة . والذي يدعيه ولي نصر هو أن الحركة الشيعية المعتدلة هى أقوى و فوق ما يتصوه الأخرون و أن هذه الحركة تقوم بمهمة توازن بين حركات الإرهابية السنية والشيعية وبتقليل تاثير حزب الله والسياسة الإيرانية ضد الاستعمار هو فى الحقيقة أدعاء سياسي و ليس بواقعى ولا علمى

“Shia Revival”, Iran and Iraq
Abstract
Explaining everything in the Middle East by a Shi’i-Sunni fight has become popular. Veli Nasr is one of those who employs this approach that overemphasizes imperialist interventions and historical/political realities. This reductionist approach is not sufficient to explain many political developments, encounters and disputes. Claiming that a moderate version of Shi’ism is stronger than it is thought to be, Nasr suggests that this moderate Shia would balance the increasing radical Sunnism, and make anti-imperialist Iran Islam Republic and Hezbollah become secondary importance among the Shi’is. However, all these are not more than addressing some political propaganda and projects.

doğudan, Ocak-Şubat 2008, Yıl 1, Sayı 3

Mecazi Dilin Konumundan İran Feminizmini Keşfetmek - Şule Vatanabadi

Özet
İranlı kadınlar, İran devriminin ardından egemen olan eril söylem ile kapitalist kuşatma arasında kendi yolunu bulma çabası içerisindedir. İran geçmişte sömürge olmadığı için feminist hareketler bir sömürge tasfiye süreci bağlamı dışındadır. İran dışındaki kadınların Iranlı kadınların durumunu dışarıya yansıtışında oryantalist sorunlar vardır. İran filmleri kadının hayatta değişik rollerinin yarattığı ikilemler başarıyla işlediği gibi, kadınların sanıldığı kadar edilgen kalmadığını, hakları için mücadele ettiğini göstermektedir. İranlı kadınları anlamak için Batılı ikili ayırımların ötesinde düşünmek gerekmektedir.


إكتشاف الحركة النسوية في ايران من خلال لسان الحال
السيدات الإيرانيات،في محاولة لإيجاد طريق لها من خلال سيادة الرجل بعد الثورة الإيرانية و الحصار الرأسمالية. ولأن إيران لم تكن مستعمرة سابقا فإن الحركة النسوية تقف خارج التصفية الإستعمارية. فالسيدات التي تعيش خارج ايران يعكسن وضع السيدات الإيرانيات من خلال منظور إستشراقي
كما أن الأفلام الإيرانية تعكس بنجاح كيفية وجود إزدواجية في مختلف أدوار حياة المرأة الإيرانية ، كما أنها تكشف أن المرأة لم تقف ساكنا وإنما تجادل من أجل حقوقها ، ومن اجل ان نفهم السيدات الإيرانيات يجب أن نفكر بعيدا عن مفترقات إزدواجية الغرب

Abstract
Exploring Iranian Feminisms on the Site of Figurative Language

Iranian women are trying to find their way between the masculine discourse of the Iranian Revolution and the capitalist encirclement they face. As Iran has not been colonized, the feminist movements are outside the context of a decolonization process. The reports of expatriate Iranian women on the plight of women in the country is slanted towards orientalism. Iranian films are to be praised for the way they depict the dilemmas of women in their various roles in society, as well as for showing that women fight for their rights and are not passive as generally believed. The way to understand Iranian women necessitates transcending Western conceptual dichotomies.

doğudan, Ocak-Şubat 2008, Yıl 1, Sayı 3